Zaburzenia orientacji przestrzennej u dorosłych i dzieci
Zaburzenia orientacji przestrzennej mają duży wpływ na codzienne funkcjonowanie w przedszkolu i szkole w przypadku dzieci oraz młodzieży, czy w pracy osób dorosłych. Niedogodności, które z niej wynikają, są dokuczliwe także w życiu poza nimi. Skąd się biorą i czym się objawiają? Czy można poprawić swoją orientację przestrzenną?
Zobacz film: "Webinar Fisher Price_ Edukacja przez zabawę – jak zadbać o zrównoważony rozwój dziecka?"
- 1. Co to są zaburzenia orientacji przestrzennej?
- 2. Etapy rozwoju orientacji przestrzennej
- 3. Objawy zaburzenia orientacji przestrzennej
- 4. Zaburzenia orientacji przestrzennej - ćwiczenia
1. Co to są zaburzenia orientacji przestrzennej?
Zaburzenia orientacji przestrzennej to pojęcie, pod którym rozumie się nieprawidłowości dotyczące współpracy kilku zmysłów, przede wszystkim wzroku, słuchu, dotyku i zmysłu kinestetycznego.
Orientacja przestrzenna jest złożonym procesem, dzięki któremu człowiek posiada świadomość własnego ciała oraz jego położenia w stosunku do otaczającej go przestrzeni. To pozwala mu zrozumieć, ale i wykorzystać wiedzę o stosunkach przestrzennych (to na przykład odległość, strona lewa i prawa w schemacie własnego ciała oraz w przestrzeni) między sobą a innymi osobami czy obiektami. Orientacja w przestrzeni jest warunkiem dobrego funkcjonowania w życiu.
2. Etapy rozwoju orientacji przestrzennej
Rozwój orientacji przestrzennej jest powiązany z szeroko pojętym rozwojem psychofizycznym dziecka. Według specjalistów proces ten składa się z głównych trzech etapów, które następują u każdego w określonej kolejności. To:
- wykształcenie własnego punktu widzenia,
- opanowanie punktu widzenia drugiej osoby stojącej naprzeciwko, co objawia się w umiejętności wskazywania jej części ciała,
- przyjęcie punktu widzenia rzeczy, tj. umiejętność wskazania zależności pomiędzy trzema przedmiotami.
Zaburzenia orientacji przestrzennej u dzieci widoczne są już w wieku przedszkolnym. W wieku szkolnym powodują trudności w nauce czytania, pisania, a także innych czynnościach szkolnych. Dzieci z obniżonym poziomem orientacji przestrzennej często słabiej wypadają na tle grupy nie tylko na lekcjach matematyki czy języka polskiego, ale i w czasie zajęć gimnastycznych.
W późniejszym wieku pojawiają się trudności w rozumieniu schematów i map, umiejscowieniu elementów na ilustracjach, określenia wzajemnego ich położenia, ale także sytuacji przestrzennych czy orientacji w terenie.
Co ważne, obserwowane nieprawidłowości w zakresie orientacji przestrzennej nie są charakterystyczne dla osób z opóźnieniem rozwojowym. Pojawiają się także u dzieci czy dorosłych w normie intelektualnej.
3. Objawy zaburzenia orientacji przestrzennej
Jak rozpoznać zaburzenia orientacji przestrzennej? Najczęściej obserwowane objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia orientacji przestrzennej to:
- brak orientacji w prawej i lewej stronie własnego ciała,
- brak zdecydowania podczas wskazywania prawych i lewych części osoby znajdującej się naprzeciwko,
- brak orientacji w kierunkach w przestrzeni: w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod,
- nieumiejętność określenia położenia przedmiotów względem siebie,
- mylenie kierunków góra-dół, do siebie-od siebie, z tyłu-z przodu, po lewej-po prawej,
- nieprawidłowe planowanie układów przestrzennych i na płaszczyźnie,
- pismo lustrzane,
- problemy z zapamiętaniem lokalizacji,
- brak wyobraźni przestrzennej,
- nieumiejętność odczytywania map i schematów,
- kłopoty w swobodnym poruszaniu się w przestrzeni zgodnie z instrukcją,
- niechęć do zabaw konstrukcyjnych,
- rysunki postaci ludzkiej uproszczone, niedojrzałe graficznie w stosunku do wieku.
4. Zaburzenia orientacji przestrzennej - ćwiczenia
Nad orientacją przestrzenną można pracować, zwłaszcza w przypadku dzieci. Pomocne są różne ćwiczenia, takie jak:
- poznawanie swojego ciała, używanie określeń: prawa i lewa ręka oraz nazw: noga, ucho, kolano,
- wykonywanie prostych ruchów na polecenie (na przykład zegnij lewą nogę, podnieś prawą rękę, zakryj lewą ręką prawe oko, chwyć prawą ręką lewe ucho),
- ćwiczenia przed lustrem (pokazywanie dziecku zmiany stron u osoby stojącej naprzeciwko),
- ćwiczenia z osobą naprzeciw (na przykład mruganie lewym okiem, podawanie prawej dłoni, poklepywanie się po lewym ramieniu, dotykanie prawego ucha),
- chodzenie po narysowanej ścieżce, omijanie przeszkód,
- segregowanie przedmiotów według ustalonych zasad, koniecznie opartych na dostrzeganiu stosunków przestrzennych,
- obserwowanie wzajemnego położenia różnych przedmiotów narysowanych na wzorach, schematach, obrazkach,
- tworzenie mozajek, rysowanie szlaczków, pogrubianie konturu,
- wykonywanie ćwiczeń przestrzennych, takich jak dyktanda graficzne, rysowanie po szlaczkach czy odtwarzanie rysunkiem na papierze w kratkę lub milimetrowym.
Zaobserwowane zaburzenia orientacji przestrzennej, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, warto skonsultować ze specjalistą. Trzeba pamiętać, że w niektórych przypadkach mogą wiązać się z zaburzeniami rozwojowymi, ale i schorzeniami. Jednym z nich jest choroba Alzheimera, która stopniowo odbiera pamięć i mowę oraz powoduje zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.