Niedokrwistość Addisona-Biermera (anemia złośliwa)

Niedokrwistość złośliwa, inaczej niedokrwistość Addisona-Biermera, jest stosunkowo rzadką chorobą, występuje zazwyczaj u ludzi dorosłych w wieku 45–60 lat. Co ciekawe, zdarza się częściej u osób mających grupę krwi A oraz niebieskie oczy, a także u kobiet. Należy do grupy niedokrwistości megaloblastycznych, jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości związanej z niedoborem witaminy B12. Jak przebiega i jakie są jej objawy? Dlaczego została nazwana złośliwą? Za pomocą jakich badań można ją rozpoznać?

1. Przyczyny niedoboru witaminy B12

Przyczyną tej choroby są przeciwciała skierowane przeciwko czynnikowi wewnętrznemu (IF – intrisic factor), który wiążąc się z witaminą B12 w żołądku, umożliwia jej transport przez ścianę jelita do krwi; oraz przeciwciała skierowane przeciwko komórkom okładzinowym żołądka, jakie produkują kwas solny. Towarzyszy im zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka.

Uszkodzenie komórek okładzinowych prowadzi do zmniejszonego wytwarzania kwasu solnego oraz czynnika wewnętrznego, a także upośledza uwalniania witaminy z kompleksów białkowych.

Inne przyczyny prowadzące do niedoboru witaminy B12 to:

• nieprawidłowa dieta (ścisły wegetarianizm),
• alkoholizm,
• wrodzony niedobór czynnika wewnętrznego,
• stan po resekcji żołądka - stan po resekcji jelita cienkiego,
• choroba Leśniowskiego i Crohna.

2. Objawy choroby Addisona-Biermera

Cała prawda na temat anemii

Anemik może się kojarzyć z bardzo chudą, bladą osobą. Tymczasem tak naprawdę, nie ma żadnej zależności...

zobacz galerię

Pojawiają się objawy, takie jak w każdym przypadku niedokrwistości, czyli:

• osłabienie i łatwa męczliwość,
• upośledzenie koncentracji uwagi,
• ból i zawroty głowy,
• szybki rytm serca (w ciężkiej postaci choroby),
• bladość skóry i błon śluzowych.

Mogą wystąpić także dolegliwości związane z przewodem pokarmowym:

• cechy zapalenia języka (język ciemnoczerwony lub bardzo blady, pieczenie języka),
• stan– zapalny jamy ustnej: zaczerwienienie, bolesność, obrzęk,
• utrata poczucia smaku,
• utrata łaknienia, chudnięcie,
• zaparcia lub biegunki, nudności.

Dochodzi także do dolegliwości neurologicznych. Spowodowane jest to tym, że delikatna osłonka nerwów, tzw. osłonka mielinowa, ulega zniszczeniu. Dochodzi do tego głównie w komórkach nerwowych mózgu. Najczęstsze dolegliwości to:

• uczucie drętwienia rąk i nóg,
• poczucie „mrowienia” w kończynach,
• uczucie przechodzenia prądu przez kręgosłup przy pochyleniu głowy do przodu,
• niestabilny chód,
• utrata pamięci i zmiany psychiczne, takie jak depresja, halucynacje.

Im więcej czasu upłynęło od momentu pojawienia się dolegliwości neurologicznych do momentu rozpoczęcia leczenia, tym mniejsza szansa na to, że się cofną. Zmiany trwające dłużej niż pół roku zazwyczaj nie ustępują.

3. Diagnostyka anemii złośliwej

Obserwując u pacjenta objawy nasuwające podejrzenie niedokrwistości, lekarz powinien zlecić badanie krwi. W razie rozpoznania obniżonego poziomu hemoglobiny i czerwonych krwinek ocenia się inne nieprawidłowe parametry morfologii krwi. W przypadku niedokrwistości megaloblastycznej, a taką jest niedokrwistość złośliwa, obserwuje się zwiększone rozmiary erytrocytów (MCV > 110 fl). Należy wtedy rozpoznać przyczynę nieprawidłowej gospodarki witaminowej. W tym celu ocenia się poziom kobalaminy we krwi – poniżej 130 pg/ml wskazuje na jej niedobór.

Bada się również zawartość we krwi i moczu kwasu metylmalonowego. Powstaje on w zwiększonej ilości w wypadku braku witaminy B12, więc jego podwyższona zawartość potwierdza zaburzenia wchłaniania witaminy. Gdy poziom kobalaminy jest zmniejszony, zaleca się badanie w kierunku przeciwciał, eliminujące czynnik wewnętrzny. Kiedy wynik jest ujemny, należy wykonać test Schillinga. Do badania należy być na czczo. Połyka się 1 mikrogram witaminy B12 znakowanej radioaktywnym kobaltem, po 2 godzinach zostaje jeszcze domięśniowo podane 1000 mikrogramów. Następnie w ciągu doby należy zbierać mocz. W moczu bada się radioaktywność, aby ocenić ilość wydalonej witaminy. Wydalanie mniej niż 7% wskazuje na zmniejszone wchłanianie kobalaminy.

Za niedoborem tej witaminy przemawia także korzystna odpowiedź organizmu na leczenie. Po niespełna 5–7 dniach wzrasta we krwi ilość młodych postaci czerwonych krwinek, co wskazuje na ich odbudowę. Anemia złośliwa jest skutecznie odwracalna dzięki uzupełnianiu witaminy B12. Podaje się zazwyczaj 1000 mikrogramów na dobę, w zastrzyku domięśniowym przez blisko 2 tygodnie. Po ustąpieniu objawów anemii zmienia się schemat podawania leku, ale należy suplementować witaminę do końca życia.

Do czasu odkrycia witaminy B12 choroba ta była śmiertelna i dlatego została określona złośliwą, dziś nazwa ta ma już tylko wartość historyczną.